«Bu, sadəcə biabırçılıqdır, adam bundan sanki dəhşətə gəlir!»

-
Kamilə Əliyeva dəhşətə gəlib, Jalə Əliyeva şoka düşüb, Gövhər Baxşəliyeva isə üzülüb

Xanım deputatlar Folklor İnstitutunun söyüş dolu nağılını tənqid edirlər.


"Üç nöqtə" qəzeti yazır ki, bir neçə gündür ki, sosial şəbəkələrdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutu tərəfindən hazırlanan nağıl kitabında söyüş dolu nağılın yer alması geniş müzakirələrə səbəb olub. (Həmin kitabı Azadlıq Radiosunun "Oxu zalı" ədəbiyyat portalı taparaq ictimai müzakirəyə çıxarıb)

Milli Məclisin xanım deputatları da buna sərt reaksiya verib. Folklor İnstitutunun çap etdiyi “Azərbaycan Folkloru Külliyyatı”nın VI cildində, “Nağıllar” kitabında yer alan “Arzuolunmaz kürəkən” lətifəsini «biabırçılıq» adlandıran Milli Məclisin (MM) Elm və təhsil komitəsinin üzvü, BDU-nun professoru Kamilə Əliyeva bu məsələdən dəhşətə gəldiyini söyləyib.

Nağıl bölgələrdən birinin ləhcəsi ilə verilib və qeyri-etik sözlərdən ibarətdir. Millət vəkili bu məsələdən yeni halı olduğunu və bu səbəbdən yalnız həmin “əsərlə” tanışılıqdan sonra dəqiq fikir söyləyə biləcəyini qeyd etsə də, eyni zamanda onu bildirib ki, Folklor İnstitutu kimi rəsmi bir qurumun, elm müəssisəsinin belə bir işə qol qoyması heç cür başa düşülən və qəbul olunan deyil.

“Eyni zamanda, heç cür başa düşmək, anlamaq olmur ki, külliyyatın redaksiya heyətində xeyli sayda tanınmış simalar, ziyalılar təmsil olunduqları halda, onlar buna necə razılıq veriblər? Onların bu məsələdən məgər xəbərləri olmayıbmı? Olmayıbsa, pis, olubsa, daha da pis. Onlar heç cür bu məsələyə qol qoymamalıydılar. Bir ziyalı, bir millət vəkili və ən əsası bir valideyn, bir ana kimi bu, şəxsən mənə çox pis təsir bağışlayır, ağır gəlir. Kim bunun lehinə ola bilər, kim bunu dəstəkləyər ki? Şəxsən mən də bunu pisləyirəm».

Deputatın bildirdiyinə görə, uşaqlar üçün yazılan nağıllar və ya digər əsərlər, o cümlədən, folklor nümunələri sırf onların yaş səviyyəsinə uyğun olmalıdır: “Ancaq elə adından da göründüyü kimi, tərbiyəsizliyi aşılayan bu “nağıl”ın uşaqlara heç bir aidiyyəti yoxdur, axı, uşaqlar hara, kürəkən hara? İkincisi də, açıq-aşkar bir regionun ləhcəsində yazılan bu “əsər” əslində onların aşağılanmasıdır. Ləhcə ilə də nağıl olar? Üçüncüsü isə başdan-ayağacan söyüşlə, təhqirlə hansısa bir “əsər” qələmə alınar, özü də uşaqlar üçün?! Əgər məsələ həqiqətən belədirsə, buna münasibət bildirməyə də söz tapmaqda acizlik çəkirsən. Adam sanki dəhşətə gəlir ki, bu axı, nə deməkdir?!”

Digər millət vəkili, MM-in Mədəniyyət komitəsinin üzvü, filologiya elmləri doktoru Jalə Əliyeva da eşitdiklərindən və oxuduqlarından az qala şoka düşdüyünü bildirib. O qeyd edib ki, bu addıma, hərəkətə qiymət verməyə söz belə tapmır.

“Heç özüm də bilmirəm ki, buna nə deyim? Buna axı, nə deyəsən? Axı, biz böyüklər hər zaman ağızdolusu uşaqlarımızın, övladlarımızın milli ruhda, əxlaqlı, tərbiyəli, vətənpərvər, savadlı nəsil kimi böyüməsini arzulayırıq və hər yerdə də bunu deyirik. İndi sual olunur ki, biz məgər bu cür “sənət nümunəsi” ilə uşaqlarımızı böyüdür, tərbiyə edir və sabaha hazırlayırıq? Axı, bu işə qol qoyan adamlar bunu düşünmürlər, daha doğrusu, düşünməyiblər, görəsən? Axı, necə ola bilər ki, onlar belə bir hərəkətə, işə açıq-aşkar göz yuma biliblər? Axı, buna nə ad vermək olar? Bizə milli ruhda, vətənpərvərlik ruhunda olan əsərlər lazımdır, yoxsa, əxlaqsızlığı, tərbiyəsizliyi, insanların, regionların aşağılanmasını təlqin edən “əsərlər”? Yaxşı olardı ki, buna ilk növbədə həmin cavabdehlik daşıyan şəxslər özləri cavab versinlər, verəydilər və məsləyə aydınlıq gətirsinlər, gətirəydilər... Bununla belə, hesab edirəm ki, tezliklə bu məsələ araşdırılmalı və ciddi ölçü götürülməlidir. Biz sabahımız, gələcəyimiz olan övladlarımızın, uşaqlarımızın bu şəkildə korlanmasına heç cür razı ola və buna dözə bilmərik”.

MM-in Elm və təhsil komitəsinin başqa bir üzvü, professor Gövhər Baxşəliyeva öz növbəsində bu məsələdən böyük üzüntü keçirdiyini, lakin burada məsələyə ucdantutma tənqidi yanaşmanın ortaya qoyulmasını da düzgün hesab etmədiyini qeyd edib.

G.Baxşəliyeva deyib ki, o, məsələyə elmi nöqteyi-nəzərdən yanaşmağın tərəfdarıdır:

“Məsələyə elmi baxımdan yanaşsaq, daha doğrusu, elmi prinsip budur ki, istənilən məsələ ilə bağlı ilkin mənbə dəqiq göstərilsin. Hətta, elmdə “elmi vicdan” deyilən bir anlayış var və o tələb edir ki, ilkin mənbə təhrif olunmasın. Təsəvvür edin, əgər alimlər, elm adamları sabah götürüb müəyyən məqamları əsərlərdən ixtisar etməyə başlasalar, o zaman 20 nəsil bundan sonraya heç nə qalmaz və ya qalanlar tam təhrif olunmuş variantlar olar. Ona görə geniş elmi ictimaiyyət üçün nəzərdə tutulan əsərlərdə təhriflər olmamalıdır, elmi yanaşma tələb edir ki, orada ilkin mənbə olduğu kimi göstərilsin. Söhbət əgər uşaqlar üçün nəzərdə tutulan əsərlərdən gedirsə, burada da məhz məsələyə elmi yanaşma olmalıdır. Lakin bugünkü təfəkkürlə, düşüncə ilə qeyri-etik sayılan ifadələr həmin əsərlərdən götürülə bilər, o şərtlə ki, ikin mənbə göstərilsin, o, təhrif edilməsin. Yəqin ki, uşaq vaxtlarınızda siz də məşhur “Min bir gecə” nağıllarını oxumusunuz. Ancaq orada məhz indiki təfəkkürlə, düşüncə ilə qeyri-etik sayılan ifadələr olduğu kimi öz əksini tapıb, heç nə çıxarılmayıb. Yaxud, keçmiş SSRİ-nin Əlyazmalar Fondunda saxlanılan əsərlərdə xeyli sayda həmin sərt, ağır, təhqir sayıla biləcək ifadələr vardı. İndiki düşüncə ilə yanaşsaq, gərək onlar da saxlanılmayaydı, çıxarılaydı, ancaq burada bir elmi yanaşma varıydı. Ona görə indi bu məsələyə ucdantutma tənqidi mövqe sərgiləmək də düzgün deyil. Sadəcə, bir daha belə hesab edirəm ki, uşaqlar üçün nəzərdə kütləvi nəşrlərdə, ədəbi məhsullarda indiki düşüncə tərzinə zidd olan ifadələr yığışdırılmalıdır, amma ilkin mənbə göstərilmək şərti ilə”.

Elməddin
Üç nöqtə